مختارنامه – عطار نیشابوری

نه دل به تمنای تو در بر گنجد نه عقل ز سودای تو در سر گنجد ای موی میان! از کمرت در رشکم کانجا که…

نردِ هوسِ وصال میباید باخت اسبِ طمعِ محال میباید تاخت یک لحظه سپر همی نباید انداخت میباید سوخت و کار میباید ساخت

میآیم و بس چون خجلی میآیم آیا ز کدام منزلی میآیم ای اهل دل! امروز دلی در بندید کامروز چو آشفته دلی میآیم

ملکِ غم تو هر دو جهان بیش ارزد دردِ تو شفاء جاودان بیش ارزد من خاکِ دَرِ توام، که خاکِ درِ تو یک ذره به…

مرغ دل من ز بس که پرواز آورد عالم عالم، جهان جهان، راز آورد چندان به همه سوی جهان بیرون شد کاین هر دو جهان…

مائیم به عقل ناصواب افتاده دل از شر و شور در شراب افتاده آزاد ز ننگ و نام سر بر خشتی در کنج خرابات خراب…

ما رندان را حلقه به گوش آمدهایم ناخورده شراب در خروش آمدهایم دست از بد و نیک و کفر و اسلام بدار دُردی در دِه…

گه گم شدهٔ هزار کارم داری گاه از همه کار برکنارم داری گر وقت آمد مرا ز من باز رهان تا کی شب و روز…

گه پیش در تو در سجود آمدهام گه بر سر آتشت چو عود آمدهام مستی مرا امید هشیاری نیست کز عشق تو مست در وجود…

گل گفت مرا خون جگر خواهد ریخت بر خاک رهم کنار زر خواهد ریخت ای ابر! بیا و آب زن بر رویم کآبِ رخ من…

گل بین که به غنج و ناز خواهد خندید بر عالم پر مجاز خواهد خندید صد دیده بباید که بر او گرید زار آندم که…

گفتم که اگر دلِ تو یک رنگ آید در بر کشیم گرچه ترا ننگ آید گفتی تو که در قبای من کی گنجی در برکشمت…

گفتم ز فناء خود چنانم که مپرس گفتا ‌به بقائیت رسانم که مپرس یعنی چو به نیستی بدیدی خود را چندان هستی بر تو فشانم…

گرچه دل تو زین همه غم تنگ شود غم کش که ز غم مرد به فرهنگ شود میرنج درین حبس بلا از صد رنگ تا…

گر من نه چنین عاشق و شوریدهامی بودی که ترا دمی پسندیدهامی ور مثل تو در همه جهان دیدهامی بر صد شادی غم تو نگزیدهامی

گر قصد فلک کنم به پیشان نرسم ور عزم زمین کنم به پایان نرسم دانم که پس و پیش ز هم مسدود است گر جان…

گر روشنی جمال خودب نمائی دلها ببری و دیدهها بربائی چون بند وجود ما ز هم بگشائی آنگاه ز زیر پرده بیرون آئی

گر در کوهی مقیم و گر در دشتی بر خاک گذشتگان مجاور گشتی بر خاک تو بگذرند ناآمدگان چندان که تو برگذشتگان بگذشتی

گر تو بر او ز تنگ دستی آئی در دایرهٔ خویش پرستی آئی از نقطهٔ بیخویشتنی چند آخر مشرک باشی کز سرهستی آئی

گر با تو به هم دگر نباشد چه بود یک ذرّه به سایه در نباشد چه بود جائی که هزار عرش یک سارَخْک است مشتی…

گاهی به سخن قوت روانم بخشی گاهی به سحر راز نهانم بخشی گر دل ببری هزار دل باز دهی ور جان ببری هزار جانم بخشی

کو عقل که قصد آن جلالت کردی کو دل که در آن دایره حالت کردی چیزی که بر او دلالتی خواهد کرد ای کاش که…

کردم ورقِ وجودِّ تو با تو بیان تا کی باشی در ورق سود و زیان هر چیز که در هر دو جهان است عیان در…

فرّخ دل آن که مُرد حیران و نگفت صد واقعه داشت، کرد پنهان و نگفت دردِ تو نگاه داشت در جان و نگفت اندوه تو…

عمری به هوس در تک و تاز آمد دل تا محرم راز دلنواز آمد دل پس رفت به پیش باز و جان پاک بباخت انصاف…

عشقت به هزار پادشاهی ارزد وصلِ تو ز ماه تا به ماهی ارزد آن را که رخی بود بدین زیبائی انصاف بده که هرچه خواهی…

صدری که ز هرچه بود برتر او بود مقصود ز اعراض و ز جوهر او بود آنجا که میان آب و گل بود آدم در…

شمعم که ز خود نهان فرو میگریم میخندم و هر زمان فرو میگریم بر گریهٔ من چو هیچ کس واقف نیست خوش خوش به درون…

شمع آمد و گفت هر دمم میسوزند پیوسته ز سر تا قدمم میسوزند چون گریه و دلسوزی من میبینند زان فایدهای نیست همم میسوزند

شمع آمد و گفت گه دلم مُرده شود گه در سوزم عمر به سر بُرده شود چون در دهن آب گرمم آید بیدوست بر روی…

شمع آمد و گفت سخت کوشم امشب وز آتش دل هزار جوشم امشب دی شیر ز پستان عسل نوشیدم شیر از آتش چگونه نوشم امشب

شمع آمد و گفت چند باشم سرکش بر پای بمانده به که تا سوزم خوش چون هر نفس از کشتن خویش اندیشم بیرون شود از…

شمع آمد و گفت بر تن خویشتنم دل میسوزد که سخت شد سوختنم با هر که درین واقعه فریاد کنم سر بُرَّد و آتشی نهد…

شمع آمد و گفت از سر دردی که مراست اشک افشانم بر رخ زردی که مراست هر چند که اشک من ز آتش خیزد افسرده…

شد در همه آفاق عَلَم شیوهٔ ما پُر شد ز وجود تاعدم شیوهٔ ما چندان که به هر شیوه فرو مینگریم هم شیوهٔ ما به…

سِرّی که به تو رسد ز خود پنهان دار امّید همه به درد بیدرمان دار وانگاه ز جان آینهای ساز مدام و آن آینه در…

زین راز که در سینهٔ ما میگردد وز گردش او چرخ دو تا میگردد نه سر دانم ز پای نه پای ز سر کاندر سر…

زانگه که مرا عشق تودرکار آورد بی صبری و بی قراریم بار آورد تسبیح و ردا صلیب و زنّار آورد جان برد و ازین متاع…

زان خط که به گردِ شکر آوردی تو خوندلم و قفای خود خوردی تو گفتم که مکن به دلبری زلفت کژ دیدی که بتافتی و…

رفتیم و نبود هیچ کس محرم ما غم بود که بود روز و شب همدم ما سبحان اللّه! به هرزه این عمرِ عزیز امد بسر…

دیوانه اگر مقید زنجیرست سر تا سر کار او همه تقصیرست تا شیوهٔ تو تصرّف و تدبیرست یک یک چیزت که هست دامنگیرست

دوش آمد و گفت «آمدهام حور سرشت تاختم کنم ملکت حوران بهشت» گفتم «به خطی سرخ بر آن زیر نویس» رویش به خطی سبز در…

دل والِه و عقل مست و جان حیران است وین کار نه کار دل و عقل و جان است ای بس که بگفتهاند در هر…

دل زنده شود کز تو حیاتی طلبد جان باز رهد کز تو نجاتی طلبد گر بر سر ذرّهای فتد سایهٔ تو خورشید، از آن ذرّه،…

دل در طلبش بجان گرفتار آمد جان نیز چو شمع عاشق زار آمد کس ره نبرد بدو که آن ماه دو کون آن لحظه نهان…

دل بستهٔ روی چون نگار او کن جان بر کف دست نه، نثار او کن بنگر سَرِ کار و زود کار از سر گیر پس…

درویشِ تو را توانگری میبایست نه روی سیاه بر سری میبایست گویی که تمام نیست ناکامی فقر با سر باریش کافری میبایست

دردا که درین سوز و گدازم کس نیست همراه، درین راه درازم کس نیست در قعرِ دلم جواهر راز بسی است اما چه کنم محرم…

در هر دو جهان گر آرزویی جویم از وصلِ تو قدرِ سر مویی جویم راه از همه سوی کردهام گُم بی تو راهی به تو…

در فقر، دل و روی سیه باید داشت ور دم زنی از توبه، گنه باید داشت ور در بُنِ بحرِ عشق دُر میطلبی غوّاصی را…