زندگينامۀ محمد انور بسمل
براساس روايت دانشمندان افغان
مهديزاده کابلـی
(استاد پيشين دانشگاه کابل)
محمد انور بسمل (زادۀ کابل ١٢٦٦ خ – درگذشت ١٣٤٠ خ)، شاعر برجسته و مبارز مشروطه طلب و آزادي خواه افغانستان بود.
محمد انور بسمل فرزند ناظر محمدصفر خان، در سال ١٢٦٦ خورشیدی (برابر با ١٣٠٦ هجری قمری)، در باغبان کوچۀ کابل زاده شد. پدرش یگانه فرزند مجاهد بزرگ محمد یوسف فرزند محمد اعظم خان چترالی بود که از تهاجم استعمار انگلیس جان بسلامت برد و در شهر کابل سکونت اختيار کرد. در زمان امير عبدالرحمن خان مهردار سلطنتی بود[افغانستان در مسير تاريخ، ج ١، ص ۶٩٩] و در زمان امير حبيب‌الله خان، لقب “امين اطلاعات” به او اطلاق مى‌شد.
بسمل آموزش‌های ابتدايی را در خانه آموخت و علوم ادبی و عربی را در مسجد فراگرفت. پس از آن، وارد سال سوم مدرسه ابتدايی در مکتب (دبيرستان) حبيبيه شد و تحصيل خود را در آنجا به پايان رساند. او، قرآن كريم را حفظ بود و به آن اعتقادی ژرف داشت. ديوان حافظ را فراگرفته بود، به بوستان و گلستان سعدی و مثنوی مولوی نيز اشراف كامل داشت.
بسمل، هنوز خيلی جوان بود که به جنبش مشروطيت اول پيوست و در زمانی که آن جنبش در صفر ١٣٢۷، سرکوب شد به گفتۀ لطيف ناظمی بیش از ٢١ سال عمر نداشت. این، نشان دهندۀ آن است که او از جوانی دارای سر پرشوری بوده و قلبش برای آزادی، عدالت و قانون می‌تپیده است.
نام او در فهرست اعضای حزب مشروطه‌خواهان اول موجود بود[افغانستان در مسر تاريخ، ج ١، ص ٧١٩] که به حکم امير حبيب‌الله خان زندانی شد. اما بنا به نوشتۀ مير غلام محمد غبار، پس از مدتی به لحاظ مقام رسمی پدرش از حبس رها گرديد.[افغانستان در مسر تاريخ، ج ١، ص ٧۲٠]
