مختارنامه – عطار نیشابوری

خونِ من خاکی که بریزد آخر با خاک به خونی که ستیزد آخر در خون دلم مشو که من خاک توام از خون کفی خاک…

خود را به محال خود دچار آیی تو چون خاک رهی چه باد پیمایی تو کم کاستی تو باشد ای بی حاصل هرچیز که از…

حالِ دلِ باژگونه مینتوان گفت وصفی به هزار گونه مینتوان گفت گفتم «ای دل!‌چه گونهای»گفت «خموش! کاین حال مرا، چه گونه، مینتوان گفت»

چون هست شفیع چون تو صاحب کرمی کس را نبود در همه آفاق غمی گر رنجه کنی از سر لطفی قدمی کار همه عاصیان بسازی…

چون نور منوّرِ سُبُل یابی باز در سینهٔ خود راهِ رُسُل یابی باز در هر یک جزو فرض کن بسیاری تا در دلِ خود عالمِ…

چون مرگ در افکند به غرقاب ترا با خاک برد با دل پرتاب ترا چون گور ز پیش داری ومرگ از پس چون میآید درین…

چون گشت لبت به یک شکر ارزانی از لعلِ لبت شکر چه میافشانی من در عوض یک شکر از پستهٔ تو دل دادم نقد و…

چون صبح دمید ودامن شب شد چاک برخیز و صبوح کن چرائی غمناک می نوش دمی که صبح بسیار دمد او روی به ما کرده…

چون رفت ز جسم جوهر روشن ما از خار دریغ پر شود گلشن ما بر ما بروند و هیچ کس نشناسد تا زیر زمین چه…

چون خواهد بود در کمین افتادن بر خاستنت زیرترین افتادن انصاف بده دلا که کاری است عظیم در ششدرهٔ روی زمین افتادن

چون پنداری در بُنهٔ ما افتاد صد فرعونی ز ما به صحرا افتاد پر مشغله و خروش کردی عالم کافسوس که شبنمی به دریا افتاد

چون باد همی نیاید از سوی تو بر کی چشم افتد به پرتو روی تو بر چون مینرسد دست به یک موی تو بر آن…

چندان که مرا عقل به تن خواهد بود در بحر تحسّرم وطن خواهد بود گر همچو فلک بسی به سر خواهم گشت سرگردانی نصیب من…

جسمی است هزار چشمه خون زاده درو جانی است هزاردرد سر داده درو یک قطرهٔ خون است دل بی سرو پای صد عالم عشق بر…

جانی دارم عاشق و شوریده و مست آشفته و بی قرار، نه نیست، نه هست طفلی عجب است جان بی دایهٔ من خو باز نمیکند…

جانا! می ده که با دلی غمناکم تا می زغم جهان بشوید پاکم هین باده! که سبزه آمد از خاک پدید زان پیش که ناپدید…

جانا که به جای تو تواند بودن دل را چه به جای تو تواند بودن در هر دو جهان نیست کسی را ممکن چیزی که…

جانا چو به نیستی فتادم برهم در پیش درش چو جان بدادم برهم گر نیست شدن در ره تو چیزی نیست آخر ز تقاضای نهادم…

جان را که ز تن رحیل میباید کرد بر لشکر غم سبیل میباید کرد دل را که به پَرِّ پشّهای مردی نیست هر لحظه شکار…

تو خسته نهیی ز عشق، ور خستهئییی دل در غم عشق او به جان بستهئییی گر آگهییی که گم چه گشتهست ازتو سر بر زانو…

ترسم که چو پیش ازین کم از کم نرسیم با هم نفسان نیز فراهم نرسیم این دم که دریم پس غنیمت داریم باشد که به…

تا نفس کم و کاست نخواهد آمد یار تو به درخواست نخواهد آمد آن میباید که تو نباشی اصلاً کاین کار به تو راست نخواهد…

تا کی ز تو روی بر زمین باید داشت سوز دل وآه آتشین باید داشت بس سیل که خاست هر نفس چشمم را آخر ز…

تا زلف تو چون کمند میبینم من افتاده دلم به بند میبینم من هرگز نرسد دست به فتراک توام فتراک تو بس بلند میبینم من

تا خط تو پشت بر قمر آوردست عقل از دل من روی به درآوردست طوطی خط زمردینت بر لعل خطّی است که بر تنگ شکر…

تا چند ز سودای تو در سوز و گداز چون شمع آرم به روز شبهای دراز تا کی ز تو بازمانم ای شمع طراز مانندهٔ…

تا چند به خود درنگری چندینی در هستی خود رنج بری چندینی یک ذرّه چو وادید نخواهی آمد خود را چه دهی جلوهگری چندینی

تا بر ره خلق مینشینی ای دل در خرمن شرک خوشه چینی ای دل گر صبر کنی گوشه گزینی ای دل بینی که درآن گوشه…

پیوسته به دست خود گرفتاری تو کاشفته دل پردهٔ پنداری تو چون در پس پرده مادری داری تو وقتست که شیر دایه بگذاری تو

پروانه به شمع گفت عیدِ تو خوش است قربانم کن که من یزیدِ تو خوش است هم وعدهٔ تو خوش و وعید تو خوش است…

بی موی تونیست موی کس موئی راست بی روی تو روی دگران روی و ریاست بی موی تو ای موی میان موی که دید بی…

بی برگ گلش جامه قبا خواهم کرد باری بنپرسی که چرا خواهم کرد آمد خط او و ورق گل بگرفت یعنی که من این ورق…

بلبل به سحر نعره زنان میآشفت وز غنچهٔ سر تیز حدیثی میگفت چون غنچه درون پوست زر داشت نهفت در پوست نگنجید و ز شادی…

بس زود به مرگ کردی آهنگ آخر گویی رفتی هزار فرسنگ آخر از ناز چو درجهان نمیگنجیدی چون گنجیدی در لحد تنگ آخر

بر دل ز هوا اگر چه بند است تُرا بنیوش سخن که سودمند است تُرا خود یک کلمه است جمله پند است تُرا گر کار…

بر بوی یقین درین بیابان رفتیم وز عالم تن به عالم جان رفتیم عمری شب و روز در تفکر بودیم سرگشته درآمدیم و حیران رفتیم

با گل گفتم که با چنین عمر که هست انگار که نیست رخت بر باید بست گل گفت چو نیست در جهان جای نشست هم…

با دانش او بیخبری داند بود با غیرت او مختصری داند بود او باشد و دیگری بود اینت محال! تا او باشد خود دگری داند…

این قالب اگر بلند دیدی ور پست مغرور مشو به پیش این خفته و مست برخیز بمردی، که درین جای نشست خوابیست که مینمایدت هرچه…

ای هفت زمین و آسمانها ز تو پُر چون مینشود کام و زبانها ز تو پُر ای زندگی دلم روا میداری من دست تهی، هر…

ای ماه ز حسن خلق تو یافته بهر پر مشک ز عطرِ خُلق تو جملهٔ دهر وز هر دو جهان کجا توان برد این قهر…

ای غیر تو درهمه جهان موئی نه جز روی تو در همه جهان روئی نه از هر سوئی که بنگرم، در دو جهان آن سوی…

ای صبح! اگر طلوع خواهی کردن در کشتن من شروع خواهی کردن حقا که اگر رنجه شوی ز آه دلم از نیمهٔ ره رجوع خواهی…

ای شمع! کسی که چون تو آغشته بود در علت و دردِ خویش سرگشته بود خوردی عسل و رشته و دق آوردی بس گرم دماغ…

ای زلفِ تو صد دامِ ستم افکنده جانِ همه عاشقان به غم افکنده هرجا که درین پرده وجودی مییافت یک پرتو رویت به عدم افکنده

ای دل همه چارهٔ تو بیچارگی است در گوشه نشستن تو آوارگی است نانت جگرست و آب خون خوارگیست اینست علاج تو که یکبارگی است

ای دل به سخن مگرد در خون پس ازین از نطق مرو ز خویش بیرون پس ازین عمریست که تا زبانی از سر تا پای…

ای خوش دلی هر دو جهانم غم تو بیزحمت تن مونس جانم غم تو آن چیز که آشکار مینتوان گفت تعلیم کنی راز نهانم غم…

ای تیرگی زلف توام دین افروز وی روشنی روی توام راه آموز من در شبم از تو روز میخواهم، روز و افسردهام از تو سوز…

ای بندگی تو پادشاهی کردن کارت همه انعام الهی کردن من، در غفلت، عمر به پایان بردم من این کردم، تا تو چه خواهی کردن