ابیات پراکندهٔ مثنوی ها- بحر خفیف – عنصری بلخی

بسپاریم دل بجستن جنگ در دم اژدها ویشک نهنگ

رخم از رنگ تست ریشیده دلم از زلف تست پیچیده

گرد پرگار چرخ مرکز بست شبه مرجان شد و بلور جمست

هر که بر درگه ملوک بود از چنین کار با خدوک بود

با درفش ار تپانچه خواهی زد باز گردد بتو هر آینه بد

چون همی شد بخانه آماده دید مردی براه استاده

گفت بر پرنیان ریشیده طبل عطار شد پریشیده

هر که را رهبری کلاغ کند بی گمان دل بدخمه داغ کند

بندیان داشت بی زوار و پناه برد با خویشتن بجمله براه

روز پیکار و روز کردن کار بستدندی ز شیر شرزه شکار

فعل آلوده گوهر آلاید از خم سر که سر که پالاید هر کجا گوهری بدست بدیست بدگهر نیک چون تواند زیست بد ز بد گوهران…

هر که را راهبر ز غن باشد منزل او بمرزغن باشد

بهمه شهر بود ازو آذین در بریشم چو کرم پیله زمین

زان گشاید فقع که بگشادی زان نمایذ ترا که بنمادی

گفت کاین مردمان بی باکند همه همواره دزد و چالاکند

هر که فرهنگ ازو فروهیدست تیز مغزی ازو نکوهیدست

بیوفا هست دوخته بدو نخ بد گهر هست هیزم دوزخ

زان مثا حال من بگشت و بتافت که کسی شال جست و دیبا یافت

گنجشک از آنکه فزون دارد تاو(؟) در کشیده بپشت ماهی و گاو

هرچه یابی وزان فرومولی نشمرند از تو آن ببشکولی

پادشاهی که با شکه باشد حزم او چون بلند که باشد

زود بردند و آزمودندش همه کاچالها نمودندش

گفت نقاش چونکه نشناسم که نه دیوانه و نه فرناسم

ویحک ای ابر گنهکاران سنگک و برف باری و باران

آب و آتش بهم نیامیزد بالوایه ز خاک بگریزد

تیره بر چرخ راه کاهکشان همچو گیسوی زنگیان بنشان

ساخت آنگه یکی بیوگانی هم بر آئین و رسم یونانی

گفتم این و گریختم ز عسس شاه شطرنج را نگیرد کس

هرچه واجب شود ز باد افراه بکنید و جز این ندارم راه

از تک اسب و بانگ نعرۀ مرد کوه یر نوف شد هوا پر گرد

تبنک را چو کژ نهی بیشک ریخته کژ برآید از تنبک

سر که یابد گسسته کیسنه را دور باشد بتاوه کرسنه را

لاله از خون دیده آغشته متحیر بماند و سرگشته

آن صنم را ز گاز و ز نشکنج تن بنفشه شد و دو لب نارنج

تیز شد عشق و در دلش پیچید جز غریو و غرنگ نپسیچید

سرد آهش چو زنگیانی زشت که ببیزند خردۀ انگشت

لشکر شادبهر در جنبید نای رویین و کوس بغر نبید

از گهر گرد کردن بفخم نه گهر چید هیچکس نه درم

چون برون جست مرز از سوراخ شد سموره بنزد او گستاخ

سنگ بی نمج و آب بی زایش همچو نادان بود بآرایش

مرورا گشت گردن و سر و پشت سر بسر کوفته بکاج و بمشت

او مرآن را در آن یله کرده است مهر او را ز دل خله کرده است

چون مراغه کند کسی بر خاک چون برد خاک او چه دارد باک

شاه غزنین چو نزد او بگذشت چون دویزه بگردش اندر گشت

مرد ملاح تیز اندک رو راند بر باد کشتی اندر ژو

از غم تو بدل گریغش نیست هر چه دارد ز تو دریغش نیست

چون بیامد بوعده بر سامند آن کنیزک سبک زبام بلند برسن سوی او فرود آمد گفتی از جنبشش درود آمد جان سامند را بلوس گرفت…

شد مژه گرد چشم او ز آتش نیش [و] دندان کژدم و کربش

منظر او بلند چون خوازه هر یکی زو بزینت تازه

بارگی خواست شاد بهر شکار بر نشست و بشد بدیدن شار