پندنامه – عطار نیشابوری

حمد بی حد آن خدای پاک را آنکه ایمان داد مشتی خاک را آنکه در آدم دمید او روح را داد از طوفان نجات او…

چارچیز است آنکه بعد از رفتنش از محالاتست باز آوردنش چون حدیثی رفت ناگه بر زبان یا که تیری جست بیرون از کمان باز چون…

در سخا کوش ای برادر در سخا تا بیابی از پی شدت رخا باش پیوسته جوانمرد ای اخی زانکه نبود دوزخی مرد سخی در رخ…

عاقل آن باشد که او شاکر بود و آنگهی بر نفس خود قادر بود هر کهخشم خود فرو خورد ای جوان باشد او از رستگاران…

گر همی خواهی که گردی سر بلند ای پسر بر خود در راحت ببند هر که بربست او در راحت تمام باز شد بر وی…

دوست گر باشد زیانکار ای پسر رو طمع زان دوست بردار ای پسر هر که می‌گوید بدیهای تو فاش دوست مشمارش بدو همدم مباش دوستی…

بر همه کس نیک باشد چارچیز با تو گویم یادگیرش ای عزیز اول آن باشد که باشی دادگر هم ز عقل خویش باشی باخبر با…

در جهان شش چیز می‌آید بکار اولا باری طعام خوشگوار خوش بود یار موافق در جهان باز مخدومی که باشد مهربان هر سخن کان راست…

معرفت حاصل کن ای جان پدر تا بیابی از خدای خود خبر هر که عارف شد خدای خویش را در فنا بیند بقای خویش را…

چارچیز آمد بزرگی را دلیل هر که آن دارد بود مرد جلیل علم را اعزاز کردن بی حساب خلق را دادن جواب با صواب دیگر…

شد دو خصلت مرد ابله را نشان صحبت صبیان و رغبت با زنان ناخوشی در زندگانی ای ولید مرد را از خوی بد گردد پدید…

آدمی را چارچیز آرد شکست با تو گویم گوش دارای حق پرست دشمن بسیار و وام بی شمار شغل بی حد و عیال با قطار…

گر کنی خیری بدست خویش کن خیر خود را وقف هر درویش کن یک درم کان را بدست خود دهند به بود زان کز پی…

تا توانی ای پسر خدمت گزین تا رود اسب مرادت زیر زین بندهٔ چون خدمت یزدان کند خدمت او گنبد گردان کند بهر خدمت هر…

چار چیز آمد نشان مدبری یادگیرش گر تو روشن خاطری مدبری باشد بابله مشورت هم بجاهل دان سیم و زرت هرکه پند دوستان نکند قبول…

هر کرا سه کار عادت باشدش در جهان بخت و سعادت باشدش تا تواند خیر بی منت کند خویش را مستوجب رحمت کند دائما گر…

چارچیز از چار دیگر شد تمام چون شنیدی یاد می‌دار ای غلام دانش مرد از خرد گیرد کمال از عمل نیت همی یابد جمال دینت…

هرکه باشد اهل ایمان ای عزیز پاک دارد چار چیز از چارچیز از حسد اول تو دل را پاک دار خویشتن را بعد از آن…

با قناعت ساز دایم ای پسر گرچه هیچ از فقر نبود تلخ‌تر هر سحر برخیز و استغفار کن فرصتی اکنون که داری کار کن همنشین…

فقر خود را پیش کس پیدا مکن محنت امروز را فردا مکن مرترا آنکس که فردا جان دهد غم مخور آخر ترا یک نان دهد…

در جهان دانی که گردد معتبر آنکه او را باک نبود از خطر کم کند با کس وفا این روزگار جور دار نیست‌اش با مهر…

چارچیز است از عطاهای کریم با تو گویم یادگیرش ای سلیم فرض حق اول بجای آوردنست والدین از خویش راضی کردنست حکم دیگر چیست با…

تا شوی در روزگار از صابران رو مکن از دیدن سختی گران روی خود گر ترش سازی از بلا خویش را از صابران مشمار هلا…

شد دلیل نیک بختی چار چیز هرکه این چارش بود باشد عزیز اصل پاک آمد دلیل نیک بخت نیست بی اصل سزای تاج و تخت…

نفس نتوان گشت الا با سه چیز چون بگویم یاد گیرش ای عزیز خنجر خاموشی و شمشیر جوع نیزهٔ تنهایی و ترک هجوع هرکه را…

از خدای خویشتن غافل مباش غافلانه در ره باطل مباش جای گریه است این جهان دروی مخند چشم عبرت برگشای و لب به بند همچو…

چارچیزست ای برادر با خطر تا توانی باش ازینها بر حذر قربت سلطان و الفت با بدان رغبت دنیا و صحبت با زنان قرب سلطان…

رو بپرسیدن بر خویشان خویش تا که گردد مدت عمر تو بیش هر که گرداند ز خویشاوند رو بی گمان نقصان پذیرد عمر او هر…

در ورع ثابت قدم باش ای پسر گر همی خواهی که گردی معتبر خانهٔ دین گردد آباد از ورع لیک می‌گیرد خرابی از طمع هر…

هست بی شک رستگاری در سه چیز با تو گویم یادگیرش ای عزیز زان یکی ترسیدنست از ذوالجلال دوم آمد جستن قوت حلال سیومین رفتن…

چارچیز آمد بزرگ و معتبر می‌نماید خرد لیکن درنظر زان یکی خصمت و دیگر آتشست باز بیماری کزو دل ناخوشست چارمین دانش که آراید ترا…

ای پسر هر کس که دارد چارچیز چار دیگر هم شود موجود نیز عاقبت رسوای آید از لجاج خشم را نکند پشیمانی علاج بی‌گمان از…

هست ظاهر سه علامت در شقی می‌خورد دایم حرام از احمقی بی‌طهارت باشد و بی گاه خیز هم از اهل علم باشد درگریز ای پسر…

چارچیز ای خواجه کم دارد بقا گوش دار ای مومن نیکو لقا جور سلطان را بقا کمتر بود پس عتاب دوستان خوشتر بود دیگر آن…

هر کرا باشد سه خصلت در سرشت باشد آن کس بی شک از اهل بهشت شکر در نعما و صبر اندر بلا می‌دهد آیینهٔ دل…

ازدو کس پرهیز کن ای هوشیار تا نه‌بینی نکبتی در روزگار اول از دشمن که او استیزه روست انگهی از صحبت نادان دوست خویش را…

می‌فزاید عمر مرد از چارچیز این نصیحت بشنو ای جان عزیز اول آوردن بگوش آواز خوش وانگهی دیدن جمال ماه وش سیوم آمد ایمنی بر…

چارچیز آمد نشان ابلهی با تو گویم تا بیابی آگهی عیب خود را ابله نه بیند در جهان باشد اندر جستن عیب کسان تخم بخل…

چار خصلت ای برادر در جهان پادشاهان را همی دارد زیان پادشه چون در ملا خندان بود بی گمان در هیبتش نقصان بود باز صحبت…

آن امامانی که کردند اجتهاد رحمت بر حق برروان جمله باد بوحنیفه بود امام با صفا آن سراج امتان مصطفا باد فضل حق قرین جان…

چند خصلت آورد خواری بروی با تو گویم گر همی گویی بگوی اول آن باشد که مانند مگس مرد ناخوانده شود مهمان کس هر که…

هر کرا عقلست ودانش ای عزیز دور باید بودنش از چارچیز کار خود با ناسزا نکند رها مردمی نکند بجای ناسزا عقل داری میل بدکاری…

سه علامت ظاهر آمد در بخیل با تو گویم یاد گیرش ای خلیل اولا از سایلان ترسان بود وز بلای جوع هم لرزان بود چون…

چارچیز دیگر ای نیکو سرشت هست از جمله خلایق نیک زشت زان چهار اول حسد کینی بود زان گذشتی عجب و خود بینی بود خشم…

همنشین صالحان باش ای پسر هم جدا از فاسقان باش ای پسر جانب ظالم مکن میل از عزیز ورکنی گردی از آن خیل ای عزیز…

دور شو از پنج خصلت ای پسر تا نریزد آب رویت در نظر اولا کم گوی با مردم دروغ زانکه گردی از دروغت بی فروغ…

چارچیز است از خطاها ای پسر گوش دارش با تو گویم سر بسر اول از زن داشتن چشم وفا ساده دل را بس خطا باشد…

سه علامت دان که در احمق بود اولا غافل زِ یاد حق بود گفتن بسیار عادت باشدش کاهلی اندر عبادت باشدش ای پسر چون احمق…

چارچیز آثار بدبختی بود جاهلی و کاهلی سختی بود بی کسی و ناکسی هرچار باشد بخت بد را این همه آثار شد هر که در…

خوف و اندوهست قوت بندگان غم شود بار فرح جویندگان هر کرا نبود بدل اندیشهٔ عاقبت بر پای بیند تیشهٔ از چه موجودی بیندیش ای…