ترانه های عمر خیام

مقدمه شاید کمتر کتابی در دنیا مانند مجموعهٔ ترانه‌های خیام تحسین شده، مردود و منفور بوده، تحریف شده، بهتان خورده، محکوم گردیده، حلاجی شده، شهرت…

خیام شاعر آن‌چه که اجمالاً اشاره شد نشان می‌دهد که نفوذ فکر، آهنگ دلفریب، نظر موشکاف، وسعت قریحه، زیبایی بیان، صحت منطق، سرشاری تشبیهات ساده…

خیام فیلسوف فلسفهٔ خیام هیچ وقت تازگی خود را از دست نخواهد داد. چون این ترانه‌های در ظاهر کوچک ولی پرمغز تمام مسایل مهم و…

اجزای پیاله‌ای که درهم پیوست، بشکستنِ آن روا نمی‌دارد مست، چندین سر و ساقِ نازنین و کفِ دست، از مِهرِ که پیوست و به کینِ…

امشب می جامِ یک‌مَنی خواهم‌کرد، خود را به دو جامِ می غنی خواهم‌کرد؛ اول سه طلاقِ عقل و دین خواهم‌داد، پس دخترِ رَز را به…

ای دوست بیا تا غمِ فردا نخوریم، وین یک‌دمِ عمر را غنیمت شمریم؛ فردا که ازین دیْر کُهَن درگذریم؛ با هفت‌هزارسالگان سربه‌سریم. عمر خیام

برخیز و مخور غمِ جهانِ گُذران، خوش باش و دمی به شادمانی گذران در طَبْعِ جهان اگر وفایی بودی، نوبت به تو خود نیامدی از…

چندان بخورم شراب، کاین بوی شراب آید ز تُراب، چون روم زیرِ تُراب، گر بر سر خاک من رسد مَخموری، از بوی شراب من شود…

در پای اجل چو من سرافکنده شوم، وز بیخ امید عمر بر کنده شوم، زینهار، گِلَم به جز صراحی نکنید، باشد که ز بوی می…

شادی بطلب که حاصلِ عمر دمی است، هر ذرّه ز خاکِ کیقبادی و جَمی است، احوالِ جهان و اصلِ این عمر که هست، خوابی و…

گویند بهشت و حورعین خواهد‌بود، و آن‌جا می ناب و اَنْگَبین خواهد‌بود؛ گر ما می و معشوقه گُزیدیم چه باک؟ آخِر نه به عاقبت همین…

هنگام سپیده‌دم خروس سحری، دانی که چرا همی‌کند نوحه‌گری؟ یعنی که: نمودند در آیینهٔ صبح کز عمر شبی گذشت و تو بیخبری! عمر خیام

از آمدنِ بهار و از رفتنِ دی، اوراقِ وجودِ ما همی‌گردد طی؛ می خور، مخور اندوه، که گفته‌است حکیم: غم‌های جهان چو زَهر و تِریاقش…

آن بیخبران که دُرّ‌ِ معنی سُفتند، در چرخ به انواعْ سخن‌ها گفتند؛ آگه چو نگشتند بر اَسرارِ جهان، اول زَنَخی زدند و آخر خفتند! عمر…

ای صاحب فتوا، ز تو پرکارتریم با این‌همه مستی، از تو هشیارتریم تو خونِ کسان خوری و ما خونِ رَزان انصاف بده، کدام خون‌خوارتریم؟ عمر…

پیری دیدم به خانهٔ خَمّاری، گفتم: نکنی ز رفتگان اِخباری؟ گفتا، می خور که همچو ما بسیاری، رفتند و کسی بازنیامد باری! عمر خیام

چون ابر به نوروز رخِ لاله بشست، بر خیز و به جامِ باده کن عزمِ درست، کاین سبزه که امروز تماشاگه توست، فردا همه از…

در کارگهِ کوزه‌گری بودم دوش، دیدم دو هزار کوزه گویا و خموش؛ هر یک به زبانِ حال با من گفتند: «کو کوزه‌گر و کوزه‌خر و…

شیخی به زنی فاحشه گفتا مستی. هر لحظه به دام دگری پابستی؛ گفتا؛ شیخا، هر آن‌چه گویی هستم، آیا تو چنان‌که می‌نمایی هستی؟ عمر خیام

مرغی دیدم نشسته بر بارهٔ توس، در چنگ گرفته کلّهٔ کیکاوس، با کلّه همی‌گفت که: افسوس، افسوس! کو بانگ جَرَس‌ها و کجا نالهٔ کوس؟ عمر…

هان کوزه‌گرا بپای اگر هشیاری، تا چند کنی بر گِل مردم خواری؟ انگشتِ فریدون و کَفِ کیخسرو، برچرخ نهاده‌ای، چه می‌پنداری؟ عمر خیام

از آمدنم نبود گردون را سود، وز رفتن من جاه و جلالش نفزود؛ وز هیچ‌کسی نیز دو گوشم نشنود، کاین آمدن و رفتنم از بهر…

آن قصر که بر چرخ همی‌زد پهلو، بر درگهِ او شهان نهادندی رو، دیدیم که بر کنگره‌اش فاخته‌ای بنشسته همی‌گفت که: «کوکو، کوکو؟» عمر خیام

این چرخِ فلک که ما در او حیرانیم، فانوس خیال از او مثالی دانیم: خورشیدْ چراغ دان و عالَم فانوس، ما چون صُوَریم کاندر او…

بردار پیاله و سبو ای دل‌جو، برگَرْد به گِردِ سبزه‌زار و لبِ جو؛ کاین چرخ بسی قَدّ‌ِ بُتانِ مَهْرو، صد بار پیاله کرد و صد…

چون عمر به سر رسد، چه بغداد چه بلخ، پیمانه چو پر شود، چه شیرین و چه تلخ؛ خوش باش که بعد از من و…

دنیا دیدی و هرچه دیدی هیچ است، و آن نیز که گفتی و شنیدی هیچ است، سرتاسرِ آفاق دویدی هیچ است، و آن نیز که…

ساقی، گل و سبزه بس طربناک شده‌است، دریاب که هفتهٔ دگر خاک شده‌است؛ می نوش و گُلی بچین، که تا در نگری گل خاک شده‌است…

لب بر لب کوزه بردم از غایت آز، تا زو طلبم واسطهٔ عمرِ دراز، لب بر لب من نهاد و می‌گفت به راز: می خور،…

هر گه که بنفشه جامه در رنگ زند، در دامنِ گل بادِ صبا چنگ زند، هشیار کسی بُوَد که، با سیمْبَری می نوشد و جام…

از تن چو برفت جان پاک من و تو، خشتی دو نهند بر مَغاکِ من و تو؛ و آنگه زِ برایِ خشتِ گورِ دگران، در…

آن قصر که بهرام درو جام گرفت، آهو بچه کرد و روبَهْ آرام گرفت؛ بهرام که گور می‌گرفتی همه عمر، دیدی که چگونه گور بهرام…

ایّامِ زمانه از کسی دارد ننگ، کاو در غمِ ایّام نشیند دلتنگ؛ می خور تو در آبگینه با نالهٔ چنگ، ز آن پیش که آبگینه…

بسیار بگشتیم به گِرْدِ در و دشت، اندر همه آفاق بگشتیم به گشت؛ کس را نشنیدیم که آمد زین راه راهی که برفت، راهرو بازنگشت!…

چون آمدنم به من نَبُد روز نخست، وین رفتنِ بی‌مراد عَزمی است درست، برخیز و میان ببند ای ساقی چُسْت، کاندوهِ جهان به می فروخواهم‌شست….

در کارگه کوزه‌گری کردم رای، بر پلهٔ چرخ دیدم استاد به‌پای، می‌کرد دلیر کوزه را دسته و سر، از کَلّهٔ پادشاه و از دست گدای!…

صبح است، دمی بر می گلرنگ زنیم، وین شیشهٔ نام و ننگ بر سنگ زنیم، دست از اَمَلِ درازِ خود باز کشیم، در زلفِ دراز…

گویند که دوزخی بُوَد عاشق و مست، قولی است خلاف، دل در آن نتوان بست، گر عاشق و مست دوزخی خواهد بود، فردا باشد بهشت…

هر سبزه که بر کنار جویی رُسته‌است، گویی ز لبِ فرشته‌خویی رسته‌است؛ پا بر سر سبزه تا به خواری ننهی، کان سبزه ز خاک لاله‌رویی…

از درسِ علوم جمله بگریزی بِهْ، و اندر سرِ زلفِ دلبر آویزی به، ز آن پیش که روزگار خونت ریزد، تو خونِ قِنینه در قدح…

آنان‌ که ز پیش رفته‌اند ای ساقی، در خاکِ غرور خفته‌اند ای ساقی، رو باده خور و حقیقت از من بشنو: باد است هر آن‌چه…

ای‌کاش که جای آرمیدن بودی، یا این رَهِ دور را رسیدن بودی؛ کاش از پیِ صد هزار سال از دل خاک، چون سبزه امیدِ بر…

بنگر ز جهان چه طَرْف بربستم؟ هیچ، وَز حاصلِ عمر چیست در دستم؟ هیچ، شمعِ طَرَبم، ولی چو بنشستم، هیچ، من جامِ جَمَم، ولی چو…

چون حاصلِ آدمی درین جایِ دودَر، جز دردِ دل و دادنِ جان نیست دگر؛ خرّم دلِ آن‌که یک نفس زنده نبود، و آسوده کسی‌ که…

دل سِرّ‌‌ِ حیات اگر کَماهی دانست، در مرگ هم اسرار الهی دانست؛ امروز که با خودی، ندانستی هیچ، فردا که ز خود رَوی چه خواهی…

عالَم اگر ازبهرِ تو می‌آرایند، مَگْرای بدان که عاقلان نگرایند؛ بسیار چو تو روند و بسیار آیند. بربای نصیبِ خویش کِتْ بربایند. عمر خیام

ما لُعْبَتِکانیم و فلک لُعبَت‌باز، از روی حقیقتی نه از روی مَجاز؛ یک‌چند درین بساط بازی کردیم، رفتیم به صندوقِ عدم یک‌یک باز! عمر خیام

هرچند که رنگ و روی زیباست مرا، چون لاله رخ و چو سَرْو بالاست مرا، معلوم نشد که در طَرَبخانهٔ خاک نقّاشِ ازل بهرِ چه…

از جملهٔ رفتگانِ این راهِ دراز، بازآمده‌ای کو که به ما گوید راز؟ هان بر سر این دو راهه از روی نیاز، چیزی نگذاری که…

ای بس که نباشیم و جهان خواهد‌بود، نی نام زِ ما و نه نشان خواهد‌بود؛ زین پیش نبودیم و نَبُد هیچ خَلَل، زین پس چو…